Anime, Aeni, Donghua – czym się różnią?

Japońskie słowo anime (jap. アニメ), południowokoreańskie aeni (kor. 애니) – jako skróty od angielskiego słowa „animation” i chińskie donghua (chiń. trad. 動畫; upr. 动画) współcześnie oznaczają po prostu film animowany, początki którego sięgają okolic XX wieku. Dla zachodniego odbiorcy natomiast terminy te odnoszą się do animacji pochodzących z konkretnych regionów: anime z Japonii, aeni z Korei Południowej, a donghua z Chin. Pierwotnie jednak określenie aeni w Korei Południowej było używane głównie do japońskich utworów, ze względu na uwarunkowania historyczne. Dlatego z czasem pojawiają się określenia takie jak hanguk aeni (kor. 한국 애니) – „koreańska animacja” lub guksan aeni (kor. 국산 애니) – „krajowa (południowokoreańska) animacja”.

Foto: Daniel 'zoNE’ Gabryś
(Aby powiększyć kliknij screen lub link.)

W kraju nad Wisłą anime zadomowiło się już chyba na stałe, lecz jej koreańskie oraz chińskie produkcje wciąż są mniej znane i bywają mylone, także przez wydawców. Ponieważ do tej pory nikt w Polsce tego jeszcze nie zrobił, a na świecie też temat nie jest zbyt popularny, w tym artykule omówię najważniejsze różnice między nimi, wynikające najczęściej z odmienności kontekstów kulturowych. Rozbieżności zaobserwować możemy m.in. w zakresie stylistyki, strojów, poziomu szczegółowości czy odniesień kulturowych. Nie są to jednak cechy obligatoryjne, dlatego z upływem lat granice między nimi coraz bardziej się zacierają.

Anime

Za rok powstania pierwszych komercyjnych japońskich filmów animowanych przyjmuje się 1917, jednak największy rozwój, który zapoczątkował ich obecny styl, wiąże się z premierą produkcji „Astro Boy” z 1963. To właśnie ona zapoczątkowała estetykę często odchodzącą od realistycznych proporcji postaci oraz drobiazgowego detalu, a jej charakterystycznym elementem stają się duże, dziecięco wyglądające oczy – dominujące na twarzy – czy inne przerysowane cechy ciała. Styl graficzny jest oczywiście zależny od indywidualnych preferencji każdego twórcy. Tematyka anime jest niezwykle szeroka, podobnie jak w przypadku mangi – na której wiele z nich się opiera. Dzięki temu niemal każdy widz może znaleźć coś dla siebie, o ile dana forma odpowiada jego gustom.

Screen: Spirited Away – Anime
(Aby powiększyć kliknij screen lub link.)

Pierwszą animacją z kraju kwitnącej wiśni, nagrodzoną statuetką Oscara było „Spirited Away” Hayao Miyazakiego z 2001. Zaszczyt ten powraca dopiero w 2023, przy premierze tytułu „Chłopiec i czapla” – tego samego twórcy. Jedynego zdobywcy Złotego Globu, BAFTA w kategorii animacji czy Złotej Palmy za całokształt twórczości studia.

Gatunki anime:

Klasyczna anime – podział demograficzny:

• Shōjo – anime skierowane do dziewcząt;
• Shōnen – anime skierowane do chłopców;
• Kodomomuke – anime skierowane do dzieci;
• Seinen – anime skierowane do dorosłych mężczyzn, często porusza poważniejsze tematy;
• Josei – skierowane do dorosłych kobiet, często porusza poważniejsze tematy relacji oraz codziennego życia.

Anime erotyczne i romantyzm:

• Ecchi – anime z lekką erotyką, fanserwis, jednak bez scen pornograficznych;
• Hentai (Seijin) – anime dla dorosłych, ze scenami pornograficznymi;
  • Yaoi (Boys’ Love) – homoerotyzm, anime o męskich relacjach homoseksualnych, głównie skierowana do kobiet, lecz nie tylko;
  • Yuri (Girls’ Love) – homoerotyzm, anime o dziewczęcych relacjach homoseksualnych, skierowana zarówno do kobiet, jak i mężczyzn;
  • Bara – homoerotyzm, anime o męskich relacjach homoseksualnych, głównie skierowana do mężczyzn, z męskim punktem widzenia;
• Shōjo-ai – romantyczne relacje między kobietami bez scen erotycznych, anime skierowane do kobiet oraz mężczyzn (termin używany głównie poza Japonią; w Japonii nie jest stosowany lub ma inne znaczenie);
• Shōnen-ai – romantyczne relacje między mężczyznami bez scen erotycznych, anime skierowane do kobiet (termin używany głównie poza Japonią; w Japonii nie jest stosowany lub ma inne znaczenie).

Podgatunki fabularne:

• Isekai – anime o postaciach przenoszących się do alternatywnego lub fantastycznego świata;
• Mahō shōjo (Magical girl) – anime o magicznych dziewczętach;
• Mahō shōnen (Magical boys) – anime o magicznych chłopcach;
• Sentai (Super sentai) – anime o drużynie superbohaterów;
• Mecha – anime koncentrujące się na walkach lub interakcjach olbrzymich robotów (mechów), a także ich pilotów;
• Bishōjo – anime z „pięknymi dziewczynami”;
• Bishōnen – anime z „pięknymi chłopakami”;
• Harem – anime, w której główna męska postać jest otoczona kilkoma postaciami (najczęściej płci przeciwnej) romantycznie nią zainteresowanymi;
• Gyaku hāremu – anime, w której główna żeńska postać jest otoczona kilkoma postaciami (najczęściej płci przeciwnej) romantycznie nią zainteresowanymi;
• Moe – anime ze słodkimi, niewinnymi, wzbudzającymi silne pozytywne emocje postaciami;
• Gourmet (Cooking) – anime skupiona na gotowaniu, jedzeniu czy kulturze kulinarnej;
• Inne klasyczne gatunki tematyczne, jak: akcja, cyberpunk, dramat, fantasy, historyczna, horror, komedia, kryminalna, magia, muzyczna, parodia, przygodowa, romans, sci-fi, space opera, sportowe, sztuki walki, thriller, wojskowa czy inne.

Aeni

Południowokoreańska odpowiedniczka anime, często oparta na manhwie. Jej początki sięgają lat 90. XX wieku, kiedy głównym źródłem dochodów koreańskich studiów animacji była praca podwykonawcza dla Stanów Zjednoczonych Ameryki i Japonii. Stąd także pierwotne znaczenie terminu aeni, który z czasem ewoluował w formy hanguk aeni lub guksan aeni, oznaczające rodzimą animację, by odróżnić ją od tej japońskiej. Outsourcing pozostał jednak żywy mimo upływu lat, czego przykładem może być m.in. udział koreańskiego studia w realizacji popularnego amerykańskiego serialu „The Legend of Korra”, który bywa potocznie określany mianem anime. Reprezentantem aeni jest np. „Wonderful Days (Sky Blue)” z 2003.

Screen: Wonderful Days (Sky Blue) – Aeni
(Aby powiększyć kliknij screen lub link.)

Obok klasycznych serii rozwija się tzw. webtoonimation – animacje bazujące na popularnych obecnie webtoonach dostarczane przez strony oraz aplikacje internetowe. Z czasem zyskały one większą popularność, przewyższając niekiedy produkcje konwencjonalne, które przez długi czas w Korei Południowej były postrzegane tylko jako rozrywka dla dzieci. Styl aeni często kładzie nacisk na realizm i szczegółowość, zwłaszcza w zakresie proporcji ciała oraz rysów twarzy. Często podkreślając ostre kontury i zmarszczki mimiczne, by dosadniej ukazać przedstawiane emocje. Istnieje jednak wiele wyjątków od tego schematu.

Screen: The Legend of Korra – Cartoon
(Aby powiększyć kliknij screen lub link.)

Donghua

Początki pojęcia sięgają XX wieku, a za jego protoplastę z 1918 roku wskazuje się amerykańskie „Out of the Inkwell”. Odnosząc je później też do rodzimych publikacji pokroju „The Camel’s Dance” z 1935 – pierwszej chińskiej animacji z dźwiękiem lub „Princess Iron Fan” z 1941 – pierwszego chińskiego oraz ogólnie azjatyckiego pełnometrażowego filmu animowanego, mającego wpływ także na estetykę współczesnej japońskiej anime. Wraz z Rewolucją Kulturalną, zapoczątkowaną w 1966 roku, produkcja animacji została w dużym stopniu podporządkowana celom propagandowym, co czasowo zahamowało rozwój branży. Dopiero w latach 90. nastąpiło odmrożenie skutkujące, podobnie jak w Korei Południowej, otwarciem się na rynki zagraniczne. Część chińskich studiów wykonywała wówczas prace podwykonawcze dla dzieł ze Stanów Zjednoczonych bądź Japonii. Z czasem pojawiają się również rodzime projekty.

Screen: Duża ryba i begonia – Donghua
(Aby powiększyć kliknij screen lub link.)

Donghua często bazują na manhuach. Można je podzielić na konwencjonalne animacje 2D (np. „Duża ryba i begonia”), współczesne animacje 3D CG oraz – podobnie jak w Korei Południowej – coraz popularniejsze webtoony, czyli filmy dostępne publicznie za pośrednictwem stron internetowych. Wiele tytułów kładzie nacisk na realizm i szczegółowość, zwłaszcza w zakresie proporcji ciała oraz rysów twarzy. Jest to jednak zależne od indywidualnych preferencji autora. Tematyka nierzadko czerpie z tradycyjnej chińskiej literatury i wierzeń, ukazując historyczne stroje, fryzury czy elementy kultury. Współczesna oferta jest dosyć zróżnicowana – mimo lokalnej cenzury występującej na terenie Chin kontynentalnych, nie występującej jednak na terenie Tajwanu.

Podsumowanie

Jak widać, media te łączy więcej niż dzieli, a sama granica między anime, aeni czy donghua bywa niezwykle subtelna – zwłaszcza w przypadku zespołów o mieszanej narodowości, chińskich lub koreańskich autorów współtworzących anime czy koreańskich twórców mieszkających w Japonii. Dobry przykład stanowi „Solo Leveling” – animacja oparta na południowokoreańskiej manhwie, zrealizowana przez japońskie studio. Także sam styl graficzny nie zawsze podlega jednoznacznym regułom, a wydawcy oraz sklepy często przypisują wszystkie te formy do kategorii „anime”, co bywa źródłem nieścisłości. Nie są one jednak zawsze krytyczne, ponieważ w poszczególnych językach terminy te często po prostu oznaczają wszystkie filmy animowane. Wiele różnic ma charakter historyczno-kulturowy – np. odnosząc się do chińskich wierzeń czy strojów – lecz współczesne trendy sprawiają, że granice między nimi coraz bardziej się zacierają. Zwłaszcza w zakresie anime i aeni, które historycznie były z sobą powiązane. Ostatecznie to jednak od naszych preferencji zależy, który z nich najbardziej przypadnie nam do gustu.

Autor: Daniel 'zoNE’ Gabryś

Sekcja: